Tilt-Shift tekniği fotoğrafçılıkta kullanılan bir tekniktir. İnternet ortamında genelde “tilt shift efekti” şeklinde görebileceğiniz kavram aslında “tilt” efektinin Photoshop gibi programlarda fotoğraflar üzerine uygulanan şeklidir. Bu iki özelliği bir arada sunan lenslere de Tilt-Shift(TS) lens denmektedir. İnternette gördüğünüz fotoğrafların bir çoğu “tilt-shift efekti” eklenmiş fotoğraflardır yani özel TS lensler kullanılarak elde edilen görüntüler değildirler.
Ayrıca birçok kompakt fotoğraf makinesinde bu efekt, kullanıcısına basit haliyle sunulur. Bu makalede Tilt-Shift fotoğrafçılıkta TS lenslerle yapaydan ziyade direkt olarak çıkılan ve öncesinde belirli bir deneyim gerektiren fotoğraf yolculuklarını ele alacağız. Tilt Shift efekti nasıl uygulanır sorusuna yanıtlar da vereceğiz...
TS lensinizin tilt-shift özelliklerini kullanarak çektiğinizi karede istediğiniz yeri netlemeniz mümkün. Geleneksel lenslerde netlediğiniz nesnenin önünden ve arkasından eşit şekilde net alan azalmaya başlar. Normal bir lensle netleme yaptığınızı düşünürsek eğer lensinizin net alanı “focal plane” dediğimiz sensör düzlemine parelel olarak ileri ve geri hareket eder.
TS lenslerde ön kısımdaki optik grup farklı yönlere; aşağı-yukarı sağa-sola veya çapraz şekilde hareket edebilir. Bu hareketin sonucunda focus plane’e paralel olan lens artık parelel değildir. Ve yaptığınız hareketin tersi yönünde net alan artmaya başlar. Fokus bileziğini çevirdiğiniz zaman net alanın aşşağıdan yukarı veya farklı yönlere doğru azalıp arttığınız görebilirsiniz. Bu şekilde normal şehir-doğa manzaralarına alan derinliği katmanız mümkün.
Normal lenslerde maksimum 3-4 metreden sonra lensiniz sonsuza netler ve alan derinliği yerine tamamen net bir fotoğraf elde edersiniz. Bu etkiden dolayı manzara fotoğraflarınıza minyatür ya da makro fotoğraf çekmiş gibi alan derinliği etkileri verebilirsiniz.
Tilt-Shift özelliklerini en çok kullanacağımız fotoğraf dalı mimari ve ticari ürün fotoğrafçılığıdır. Burada önemli olan TS lenslerle konuya istediğini şekilde yaklaşabiliyor olmanızdır. Portre, mimari, still life, makro, manzara gibi tüm alanlarda bu lenslerin kullanımı mümkün.
Ancak TS lensler, mimari çekimlerde ayrı bir önem taşırlar. Mimari çekimlerde lenslerinizin optik tasarımlarından dolayı istediğiniz şekilde daha doğrusu olması gerektiği şekilde mimari fotoğraflar çekemeyebilirsiniz. Çekeceğiniz binanın uzak olan kısımları daralırken yakın olan kısımları uzar. Bu da normal çıplak gözle gördüğünüz görüntüden tamamen farklıdır.
TS lensler normal lenslerinize göre çok daha fazla teknik detay içerirler. Görsel anlamda daha gelişmiş görüntüler sunarlar; bu lensler sayesinde daha kontrollü ve bilerek çekim yaparsınız. Örneğin 45 derecelik açıyla yapacağnız çekimlerde tamamen net alan almak çok zordur diyaframınızı tamamen kısmanız gerekli; bu durumda “differaction” dediğimiz lensin teknik anlamda sınırlarının zorlanması ve daha uzun pozlama süresi anlamına gelir. Ancak TS lens kullandığınızda tilt özelliğini kullanarak 2.8 gibi diyaframlarda dahi mükemmel netlik almanız mümkün. Bu şekilde ISO ve diyafram değeriyle vakit kaybetmeniz de gerekmez.
Tilt Özelliği
Tilt özelliğiyle birlikte istediğiniz yeri netleyebildiğiniz fotoğraflar elde edersiniz. Fotoğrafta istediğiniz yere “blur” etkisi verip istediğiniz yeri “net” çıkarmanız mümkün. Tilt efektiyle birlikte günlük kullanımda hemen her göründeki net alanı değiştirebilir ve bakış açınızı istediğiniz gibi değiştirebilirsiniz.
Ancak Tilt özelliğini kullanırken dikkat etmeniz gereken konu lensinizle tilt yaptığınızda kullanılan yönün tersi (lensi aşağı doğru büktüyseniz görüntüdeki üst kısım) size biraz daha yaklaşacaktır. Bundan dolayı tilt özelliğini kullandığınız zaman makineniz tripod üzerinde olmalı ve DSLR fotoğraf makinenizi yeniden konumlandırmalısınız. Bu konuda yapılan en büyük hatalardan biri de lensinizin tilt özelliğini normalden fazla kullanmaktır.
Şehir-manzara fotoğraflarında istediğiniz etkiyi alabilmek için lensi tamamen bükebilirsiniz ancak normal çekimlerinizde vizörden görütüyü takip ederek gerektiği kadar tilt özelliğini kullanmak önemli. TS lensleri kullanırken canlı önizleme (live view) kullanmadan da vizörden tüm değişiklikleri görebiliyorsunuz. Ancak tam anlamıyla kullandığınız lensle hakim olabilmek için canlı önizleme kullanmak şart; yazımızın sonunda bu tekniği vizör üzerinden nasıl kullacağınızla ilgili kısa bir bilgi vereceğiz.
Shift Özelliği
Lensinize kullandığınız formata göre baktığınızda ön kısım dairesel olduğu halde kareye ya da diktörtgene yakın bir görüntü elde edersiniz. Bu konuyu anlamak zaten Tilt-Shift lenslerinin temelidir. Aslında tüm lensleriniz dairesel bir görüntü verir, ancak DSLR fotoğraf makinenizin sensörü yalnızca üzerine düşen görüntüyü alır. Yani lensten gelen görüntüyü keserek size verir.
Normal lenslerinizde bu kenarlarda kalan kısımlar sensöre düşen görüntüden çok az fazladır. Yani makineniz çok az bir kısmı keser. Burada dikkat etmemiz gereken konu kullandığınız sensör formatına göre değişiklik gösterir. APS-C formattaki sensörün köşeden köşeye çapı 27.3mm, tam kare dediğimiz 36x24 boyutundaki sensörün köşeden köşeye çapı ise 43.2mm. Bu durumda tam kare yani 36x24 sensörlü bir makine kullandığınız zaman gözle görülür bir şekilde köşelerde “vignet” dediğimiz kararma etkisi göze çarpar ve lens bir takım distorsiyonlar (bozulmalar) yapar.
Tlit-Shift lenslerde lens makinenizi hareket ettirmeden perspektifinizi değiştirebiliyor. Ayrıca Tilt-Shift lenslerin sensöre düşürebildiği görüntü alanı normal lenslere ve sensörün çapına göre çok daha geniştir. Tilt-Sihft lensinizin tilt ve shift fonksiyonlarından bahsettik. Bunun dışında lensinizi makinenize taktığınızda shift hareketi aşşağı yukarı, tilt hareketiyse sağa ve sola şekline hareket sağlar. Bu çok önemli bir işlevselliktir. Tilt-Shift lensleri işe yarar hale getiren özellik bu fonksiyonları birbirinden bağımsız ve farklı yönlere doğru yapabilmeniz.
Canon TS lensleri makinenize taktığınızda, lensinizin sağ kısmında tırnak şeklinde çıkıntılar vardır bunlara hafif bastırarak lensin ön kısmını veya ikinci tırnağa bastırarak shift fonksiyonunu farklı yönlere kaydırabiliyorsunuz. Bu şekilde shift özelliğini çapraz veya sağa-sola kullanmanız mümkün. Bunun dışında Tilt-Shift lensinizi kullanırken eğer LCD ekranınızı kullanamıyorsanız. Bu tekniği vizörden kullanmanın yolu şu şekilde: İlk önce vizörden size en yakın olan noktayı netleyeceksiniz, ardından AF netlik noktanızı yukarıdakilerden birisine kaydırıp lense tilt vermeye başlayacaksınız.
Kadrajda bulunan uzaktaki nesne netlik alanına girip netlik noktası yanında olacak; aslında işinizin büyük bir kısmı burada bitmiş olyor. Bu durumda ilk başta netlediğiniz nesne vizörde net olmayacak Bu işlemlerden sonra kadrajınız tilt veya shift özelliğini kullandığınız yere göre yukarı ve aşağı kayacaktır. Shift özelliğini kullanarak istediğiniz kadrajı ayarlamanız mümkün. Bu şekilde size en yakın yerden en uzağa kadar net alan elde edebileceksiniz.
Net alan derinliği
Tilt efekti ile birlikte günlük kullanımda hemen her göründeki net alan derinliğini değiştirebilirsiniz. Adeta fotoğrafçının bakış açısına pozitif katkı sağlar Tilt efekti.
Tripod’un önemi
Tilt-Shift tekniğinin en doğru şekilde uygulanması için DSLR fotoğraf makinenizin stabil konumu önem taşır; bunun içinde tripod ya da monopod kullanımı gerekmektedir.
Tilt-Shift lensin avantajı
TS lensler normal lenslerinize göre çok daha fazla teknik detay içerirler. Görsel anlamda daha gelişmiş görüntüler sunarlar; bu lensler sayesinde daha kontrollü ve bilerek çekim yaparsınız.
Yazar: Oğuzhan Suer Hakkında İstanbul Üniversite İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü mezunu. Düğün, anı ağırlıklı profesyonel fotoğrafçı.